Trong tiết trời thu nắng vàng nhẹ của những ngày tháng 10 gió heo may dịu mát thổi từng cơn, chúng tôi có dịp về thăm Khu tưởng niệm nhà văn, Liệt sĩ Nam Cao thuộc làng Đại Hoàng, nay là thôn Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân. Ngôi làng đặc trưng của vùng Bắc Bộ nay đã “thay da đổi thịt”, nhà cao tầng khang trang san sát, tiếng thoi đưa lách cách đã xen lẫn âm thanh sầm sập của máy dệt vải bán công nghiệp.
Toàn Cảnh khu lưu niệm Nam Cao
Qua tìm hiểu được biết Nhà văn, Liệt sỹ Nam Cao (1915-1951) tên thật là Trần Hữu Tri, là một nhà văn hiện thực xuất sắc, chiến sỹ cộng sản trung kiên, đã có những đóng góp to lớn cho văn học, văn hóa, báo chí hiện đại Việt Nam. Hy sinh khi mới 36 tuổi nhưng ông để lại những kỷ niệm khó phai mờ, những dấu ấn của một tài năng, một phong cách văn chương độc đáo, một cuộc đời hoạt động cách mạng sôi nổi. Nhà văn Nam Cao đã có những cống hiến đáng ghi nhận trong sự nghiệp giải phóng dân tộc. Con đường văn đến với cách mạng, cầm bút kháng chiến của ông là cả một quá trình đấu tranh tự thân nhận thức, vượt lên chính mình để tìm ra chân lý trong cuộc sống và hướng đi đúng trong sáng tạo văn học. Đề tài chủ yếu trong sáng tác văn học của Nam Cao trước cách mạng là cuộc sống của hai hạng người trong xã hội đương thời - người nông dân và người trí thức tiểu tư sản. Nông dân và nông thôn là quan hệ gốc gác xuất thân của ông. Cuộc sống của lớp người trí thức tiểu tư sản là môi trường mà ông dấn thân, đã và đang phải trải. Viết về hai mảng đề tài cuộc sống ấy chính là Nam Cao viết ra từ tâm can máu thịt của mình, nên sáng tác ông mang được đặc điểm khác biệt so với sáng tác của nhiều tác giả theo phương pháp sáng tác hiện thực cùng thời.
Tượng thờ Nhà văn - Liệt sĩ Nam Cao
Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng kháng chiến và văn học, ông đã được Đảng, Nhà nước truy tặng Huân chương kháng chiến chống Pháp hạng Nhất, giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật đợt 1 (năm 1996). Khu trưởng niệm nhà văn, liệt sỹ Nam Cao được xây dựng ngay trên mảnh đất quê hương ông - làng Đại Hoàng (nay là thôn Nhân Hậu), xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân là nơi lưu giữ những hiện vật gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của nhà văn. Là nơi để các văn sỹ và du khách yêu thích tác phẩm Chí Phèo, ngưỡng mộ nhà văn hiện thực xuất sắc này đến thắp hương tưởng niệm. Đặc biệt Khu tưởng niệm thu hút khá đông các em học sinh, sinh viên đến tham quan, tìm hiểu về nhà văn Nam Cao vào mỗi dịp thi cử hay lễ, Tết.
Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và lãnh đạo tỉnh Hà Nam, huyện Lý Nhân, xã Hòa Hậu cùng với các tổ chức, doanh nghiệp và những người mến mộ nhà văn, cùng sự cố gắng của gia đình, nên bây giờ khu "Tưởng niệm nhà văn - liệt sĩ Nam Cao" đã có những thay đổi thật đáng mừng. Nằm trong khuôn viên rộng rãi, thoáng đãng, Khu tưởng niệm có tổng diện tích là 5.460m² bao gồm lăng mộ, Nhà tưởng niệm, vườn cây và hồ nước. Năm 2001 Nhà tưởng niệm nhà văn, liệt sỹ Nam Cao được xây dựng, đến năm 2004 thì hoàn thành. Trong nhà tưởng niệm rộng gần 100 m², bên cạnh bàn thờ nhà văn là nhiều hiện vật, tư liệu tranh ảnh mang dấu ấn Nam Cao. Đó là bốn tủ sách báo, hiện vật của nhà văn và của những người khác viết về nhà văn. Ngoài ra còn có giường, tủ của nhà văn khi xưa ông từng dùng và bàn ghế, sổ sách để khách đến chiêm ngưỡng thăm viếng ghi cảm tưởng. Ở cửa chính nhà tưởng niệm là tấm bảng khá lớn với lời giới thiệu tóm tắt về nhà văn. Còn xung quanh tường đã được treo kín những bức ảnh cùng một loại khung, cùng một kích thước phân chia theo những chủ đề: Cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Nam Cao; Tìm lại Nam Cao, Quê hương và gia đình. Các hoạt động kỷ niệm, tôn vinh nhà văn Nam Cao. Số tranh, ảnh ấy thể hiện rất phong phú về cuộc đời Nam Cao, về gia đình, về quê hương, về tình yêu của mọi người đối với Nam Cao. Những bức ảnh ấy cũng đã toát lên được nhiều hoạt động tri ân, tôn vinh một nhà văn liệt sĩ của Đảng, Nhà nước, các cơ quan đoàn thể và nhân dân. Ngoài hình ảnh, trên tường nhà tưởng niệm còn treo Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I, Giấy chứng nhận người hoạt động cách mạng trước năm 1945 của nhà văn và một bản thống kê những dấu mốc chính trong cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nam Cao.
Hướng dẫn viên Du lịch tại điểm của Trung tâm VH,TT&TT huyện giới thiệu cho học sinh trường THCS Hòa Hậu tại Khu tưởng Niệm Nam Cao
Theo số liệu thống kê, mỗi năm Khu tưởng niệm nhà văn, Liệt sĩ Nam Cao đón khoảng 2.500 đến 3.000 lượt khách ghé thăm. Trong đó, học sinh trung học và sinh viên đại học là đối tượng thường xuyên nhất. Các em đến đây vừa để tham quan, vừa tham dự một tiết học ngoại khóa. Một số trường trên địa bàn thường xuyên tổ chức các lớp ngoại khóa tại Khu tưởng niệm như: THCS Vĩnh Trụ, THCS Nam Cao, THPT Nam Lý… Ngoài ra, còn có các trường ở các tỉnh lân cận, sinh viên hoặc giảng viên đến từ các trường đại học như: Đại học Sư phạm, Đại học Quốc gia, Học viện Báo chí và Tuyên truyền...
Khu Mộ và Nhà lưu niệm Nam Cao
Toàn cảnh xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam
Trong tương lai, đây sẽ là điểm du lịch hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước. Để đạt điều này, Đảng, chính quyền địa phương và các phòng, ban liên quan sớm có chiến lược lâu dài về đẩy mạnh các loại hình du lịch "Làng Vũ Đại" nhằm quảng bá và thu hút lượng khách tham quan trong và ngoài nước đến nơi đây ngày một thường xuyên hơn. Quê hương của nhà văn - chiến sĩ Nam Cao, của những nhân vật bất hủ như lão Hạc, giáo Thứ, Bá Kiến, Thị Nở, Chí Phèo... quê hương của chuối ngự, của cá kho, của tơ lụa đang có cơ hội giàu lên từ các đặc sản của mình. Đặc biệt cán bộ, nhân dân xã Hòa Hậu đang phấn khởi chuẩn bị tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích Quốc gia Mộ và khu lưu niệm nhà văn, Liệt sỹ Nam Cao vào ngày 28/10/2023.
